De Utopie van Juf Sofie
De documentaire "De Utopie van Juf Sofie" over Hoogbegaafdheid zal menig mens niet ontgaan zijn. Heb je deze nog niet gezien en wil je wel meer leren over hoogbegaafdheid en een kijkje nemen in een klas vol hoogbegaafde kinderen? Dan raad ik je zeker aan om deze documentaire te kijken.
Let op: deze blog bevat "spoilers".
Het kijken naar deze documentaire als moeder van hoogbegaafde kinderen
Als moeder van twee hoogbegaafde kinderen, vind ik het fijn om mijn kennis te verrijken op het gebied van hoogbegaafdheid. Wij hebben immers twee uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen op te voeden en te begeleiden naar hun volwassen toekomst. Dankzij diverse gesprekken met hb-experts en het lezen van diverse boeken over hoogbegaafdheid, weet ik inmiddels flink wat over dit onderwerp. Toch raakt een documentaire als de Utopie van Juf Sofie mij enorm.
Één en al herkenning
Heel kenmerkend vond ik het moment dat kinderen de opdracht kregen een menstekening te maken. Het ene kind pakte een lineaal om de verhoudingen van het mens zo correct mogelijk na te maken, het andere kind blokkeert volledig, durfde niet te beginnen en kwam overduidelijk in een leerkuil terecht. In dit fragment zaten twee zo herkenbare stukken voor mij, ik licht ze graag uit: de leerkuil en de menstekening.
De leerkuil
De leerkuil is een veelvoorkomend begrip bij hoogbegaafden. Voordat ik kinderen had, had ik nog nooit van het begrip Leerkuil gehoord. Ik probeer hier dan ook kort uit te leggen wat de leerkuil inhoudt.
Om de leerkuil goed te begrijpen, is onderstaande informatie heel helpend.
Deze informatie vul ik graag aan met onderstaande tekening:
De leerkuil bij een gemiddeld IQ
Mensen met een gemiddeld IQ zijn het gewend om de leerkuil door te moeten. Ze hebben immers zo'n 14 herhalingen nodig voordat ze iets leren. Voor hen hoort dit erbij en het voelt daarbij vertrouwd. Gewoon nogmaals lezen en proberen en dan komt het moment vanzelf dat de stof eigen gemaakt is.
De leerkuil bij hoogbegaafden
Voor hoogbegaafden voelt het als onbekend terrein en zodra er iets op hun pad komt waar ze wel moeite voor moeten doen. Ze hebben vaak (nog) niet de tools in handen om uit de kuil te komen. "Ik blijf proberen, ik kan de juf of meester om hulp vragen" (poppetje 4 in de tekening) is een handeling die niet eigen zal voelen en die dus niet snel zal worden ingezet. Wat je eerder ziet is boeken die door het huis vliegen, intense frustratie en een allesoverheersend gevoel van dom-zijn, kinderen die blokkeren en in tranen uitbarsten. Het medicijn tegen dit gevoel? Uitdaging. Zorgen dat hb-kinderen die leerkuil vaak door moeten gaan zodat ze met het gevoel leren omgaan dat niet álles in één keer hoeft te lukken, dat ze hulp kunnen vragen en dat het een machtig gevoel geeft zodra je de leerkuil door bent gegaan en écht iets hebt geleerd.
Onze ervaring met de leerkuil
Hoe hoger de intelligentie, hoe vatbaarder voor leerkuilen. Bij ons vlogen letterlijk de boeken door het huis als iets niet meteen begrepen werd. Dan heb ik het hoofdzakelijk over het moment dat onze kinderen 3-5 jaar oud waren. Dankzij veel uitdaging op school, hebben ze heel goed geleerd om te gaan met deze leerkuilen: ze kunnen er ook weer uit komen! Juist door hoogbegaafden veel bloot te stellen aan leerkuilen (en dus: uitdagende stof geven waar ze écht moeite voor moeten doen), gaan zij het gevoel van leren ook ervaren.
Toen ik op hoogbegaafdheid werd getest door een psycholoog, kwam ook al snel naar voren dat ik zeer bekend ben met leerkuilen. Mijn ouders zeiden: "Als je iets niet begreep, dan zei je dat wij het gewoon verkeerd hadden uitgelegd". Ook op latere leeftijd kwam de leerkuil mij ook akelig bekend voor. Ik kon mezelf zó ongelooflijk dom voelen als ik iets niet in één keer begreep. Ik kan die frustratie door mijn hele lichaam voelen en ik krijg hier enorme rusteloze armen van.
Toen ik zelf de diagnose hoogbegaafdheid kreeg, heb ik mezelf geforceerd de leerkuil door te gaan. Ik wilde hierin een voorbeeld vormen voor mijn kinderen, die dit ook moeten doorstaan. Mijn missie was het programmeren van mijn eigen website en ik geef openlijk toe: de ochtend dat ik hiermee begon, heb ik alleen maar in tranen gezeten van de frustratie. Een dag later stond het begin van mijn website er en twee weken later heb ik hem live gezet. Daarna heb ik mijn volgende website gebouwd. Voor mijzelf was het ook leerzaam om die leerkuil door te moeten gaan en het geeft inderdaad een heerlijk gevoel als je dan toch écht iets geleerd hebt.
De menstekening
Ik weet niet of het vanuit de documentaire Utopie van Juf Sofie bedoeld was om de intelligentie in te schatten aan de hand van een menstekening maar ik moest hier wel meteen aan denken. De menstekening kan een heel helpend instrument zijn om bij (jonge) kinderen in te schatten op welke cognitieve leeftijd zij functioneren. Hoe meer details een kind weet te tekenen (zonder instructies!), hoe hoger de cognitieve leeftijd.
Dit middel is ingezet bij onze dochter toen zij 4 jaar oud was. Vierjarigen tekenen normaliter zo'n 4 details die kloppend zijn. Onze dochter tekende 26 details correct waarbij haar cognitieve leeftijd uit kwam op een 9-jarig kind. Voor mij als moeder was dit nogal een bijzondere ervaring want bij mijn dochter merkte ik niet direct een voorsprong op en blijkbaar was haar cognitieve leeftijd ruim 2x zo hoog als het vierjarige smurfje dat voor mij zat.
Het is fijn om vroeg te beginnen met zo'n menstekening, vooral bij meisjes want die passen zich snel aan: Oh, is een kop-staart tekening ook goed? Dan doe ik dat lekker, dat is snel klaar.
Juf Sofie in de Utopie van Juf Sofie
Ik kan alleen maar lovend praten over Juf Sofie en haar wilskracht om hb-kinderen te helpen. Er zitten ~20.000 hoogintelligentie kinderen thuis omdat zij niet passen in het reguliere onderwijssysteem. Allemaal kinderen met hoge potentie die zij niet kunnen benutten omdat zij de tools er niet voor krijgen. Hoe geweldig is het dat een vrouw als Sofie opstaat om deze kinderen een gezicht te geven en meer kans op een fijne en passende toekomst? Dat zij hoogbegaafdheid een podium geeft, dat kan ik alleen maar enorm toejuichen.
Op het eind van de documentaire wordt duidelijk dat het contract van Juf Sofie niet verlengd wordt. Ze mag alleen komen opdraven als oproepkracht. Wat een gemis en wat een flater vanuit de organisatie. Ondanks dat ik het intriest vind, zie ik dit onderdeel ook als kracht van de documentaire. Je kunt geen duidelijker voorbeeld geven van het feit dat het voor hoogbegaafden lastig is om mee te draaien in een organisatie (en in de maatschappij). Ondanks het succes, de blije kinderen die je gedurende de documentaire ziet groeien en de wilskracht van Juf Sofie, wordt er geen vervolg aan gegeven.
Het laat zo goed zien hoe uitdagend het is om gezien en gehoord te worden als hoogbegaafd persoon in een organisatie. Iets waar veel hoogbegaafden tegenaan lopen: niet gehoord, gezien of begrepen worden en niet op waarde worden ingeschat. Ook hier ligt nog zoveel potentie die organisaties meer mogen gaan inzien en benutten. Laten we hopen op meer Juf Sofies.
Juf Sofie, bedankt!
Meer lezen over hoogbegaafdheid?
Keer op keer verrast het mij hoeveel mijn blogs over dit onderwerp gelezen worden. Het motiveert mij om informatie hierover te blijven delen. Ik hoop oprecht dat jullie wat aan deze epistels hebben. Ik merk zelf ook dat blogs over dit onderwerp meer als een soort dagboek voelen: mijn hoofd blijft overstromen met informatie die ik hierover wil delen.
Renske Janse
